De wereld op zijn kop.

‘Ik weet niet hoe ik mij in het Uur U zal gedragen. Nu zitten we nog allemaal in het verzet. Ik ook natuurlijk. Maar als er morgen opeens een groep vluchtelingen bij mij aanbelt laat ik ze mooi niet binnen. Want dan komen er vlekken op mijn fraaie kleed. En een vlek op je kleed is een vlek op je ziel. Zo moedig en fatsoenlijk ben ik dus, als het er echt op aankomt. Al hoop je anders…’, aldus Adriaan van Dis in een recent interview in NRC Handelsblad. Voor velen herkenbaar, denk ik. Ook voor mij. We houden prachtige verhalen over de vreemdeling in onze poort, maar als het erop aankomt, kijken we vaak een andere kant op.
 

Van water naar wijn

Voor velen is op dit moment leven: overleven. In de eerste plaats natuurlijk in al die delen van onze wereld waar de nood niet te doen is. Maar ook dicht bij huis in deze eindeloze crisis waarin we precies dat moeten missen wat het leven kleur geeft en aangenaam maakt. Deze tijd werpt ons terug op de urgente vraag wat het menselijk leven nu echt de moeite waard maakt. Want hoe vaak leven we niet gewoon omdat de tijd doortikt. En voor je het weet ben je teleurgesteld oud geworden omdat je het gevoel hebt het leven niet geleefd te hebben. Hoe schokkend kan zo’n ontdekking zijn?

Wat maakt het leven de moeite waard? Bij die kernvraag worden we bepaald in het wonderlijke verhaal over de bruiloft te Kana. Een verhaal vol metaforen. Er is een bruiloft zonder wijn. En een bruiloft zonder wijn is als een leven dat niet tot zijn recht komt. Maar niemand lijkt het in de gaten te hebben. Totdat de moeder in het verhaal het opmerkt. ‘Er is geen wijn’, zegt ze. Gelukkig is er iemand die het ziet en er wat mee doet. Want dan gaat er iets gebeuren dat niemand kon bedenken. Dan wordt ineens zomaar water wijn. Er blijkt iemand op het feestje te zijn die de bruiloft tot een bruiloft maakt, het leven kleur geeft, liefde en daarmee betekenis. Het is de Messiasman. Die ook wel ‘bevrijder’ wordt genoemd.

Die Messiasman lijkt op Noach. Want het eerste dat Noach doet als hij de ark uitstapt, is een wijngaard bouwen en dronken worden van de wijn. Hij gaat van water naar wijn. En haalt daarmee het waarachtige leven binnen. Hij laat zien dat het kan.

Komende zondag gaan we van water naar wijn. Om even te kunnen proeven waar het ook al weer om gaat. Zeer nodig in deze schaarse tijden. Kaja Majoor en Harry Broom spelen Bach en Bréval om ons een beetje te troosten omdat we nu ook niet meer zingen kunnen.

Dat overleven maar weer een beetje leven zal worden.

Ad van Nieuwpoort
 

Een nieuwe tijd breekt aan!

Hoe prettig is het om te verkeren met mensen die het met je eens zijn. Fijn om bij elke post talloze ‘likes’ te scoren. Hoe heerlijk om je rond te kunnen wentelen in je eigen bubbel zonder kritische tegengeluiden. We zien het ook deze dagen weer gebeuren. En ook met de verkiezingen voor de boeg zal er weer vrolijk voor eigen parochie worden gepreekt. Maar ondertussen polariseert onze samenleving tot op het bot en raken in toenemende mate mensen elkaar uit het oog. Want iedereen zit opgesloten in zijn eigen werkelijkheid en heeft geen idee meer wat er echt leeft bij die ander die je op veilige afstand houdt. 

Ook Jezus preekt aanstaande zondag voor eigen parochie. In Nazaret, waar hij vandaag komt, horen ze hem graag. En zijn boodschap is prachtig: er breekt een nieuwe tijd aan. Zij die het niet redden in deze wereld worden op hun benen gezet. Zij die opgesloten zitten in hun gevangenisjes zullen worden vrijgelaten. Die het niet meer zien zitten, krijgen een nieuwe visie. En wie voortdurend onder de voet worden gelopen zullen in ruimte worden gezet. Een jubeljaar zal aanbreken: voor iedereen een nieuw begin met schone lei. Hoe bemoedigend en hoopgevend wil je het hebben?

De parochie stemt in met luid gejuich, onder de indruk als ze zijn van zijn mooie speech. Maar dat dit een boodschap is die hun veilige wereldje zal openbreken, daar hadden ze niet helemaal mee gerekend. Dat die boodschap misschien wel in de eerste plaats geldt voor die zogenaamd ongelovige om te hoek, daar wil de parochie niet aan. Zij hadden toch patent op de waarheid? Zij stonden toch aan de goede kant? Oikofobie, dat is het!

Aanstaande zondag een kritisch verhaal vol hoop op een andere wereld. Waarin muren worden geslecht en mensen worden bevrijd uit hun bubbel om samen met anderen in te staan voor degenen die het onderspit delven. Heilige huisjes gaan op de helling, maar er gloort een nieuwe tijd waarin iedereen recht zal worden gedaan. Ook Mozart zorgt dat we al iets daarvan proeven kunnen in het spel onze twee vioolengeltjes.

‘Als deze crisis ons ergens van heeft doordrongen, is dat we resonantie nodig hebben om betekenisvol te kunnen leven, om niet opgesloten te raken in onze eigen hoofd, met depressie en waan als gevolg’, aldus Bas Heijne onlangs in NRC Handelsblad. In zijn verhaal voor de Museumvereniging schetst hij het museum als plaats bij uitstek waar de resonantie wordt gezocht. ‘Je wordt aangeraakt door iets dat buiten jezelf staat, een schilderij, een beeld, een gebruiksvoorwerp uit het verleden, een creatie voor de toekomst.’ Alleen is het probleem dat wij die ervaring van ‘resonantie’ vaak zelf in de weg staan. De files voor de Mona Lisa blokkeren wat je zoekt. Maar ook onze eindeloze neiging tot reproductie met onze ‘selfies’ en behoefte om de dingen vast te leggen maken het vaak onmogelijk iets nieuws binnen te laten komen. 

Daarover gaat het ook in het verhaal van aanstaande zondag. Rabbi Jezus zit te midden van de fine fleur van de gevestigde orde. Geleerden uit de wijde omgeving hebben hem opgezocht vanwege zijn nieuwe interpretatie van oude bronnen. Onder hen vooral ook degenen die het erfgoed willen bewaken en huiverig zijn voor nieuwlichterij. Past wat deze uitlegger te zeggen heeft wel binnen de kaders die wij hoog willen houden? 

Maar terwijl zij druk aan het discussiëren zijn, is daar een verlamde. Een mens die lamgeslagen is en niet meer in staat is, zijn leven te leven. En die mens staat misschien wel voor wat ook wij deze dagen ervaren. Maar gelukkig zijn er in zijn omgeving mensen die zich niet bij die verlamming neerleggen. Zij aanvaarden zijn lot niet en hopen op beterschap. Mensen die de bediscussieerde Schift misschien wel beter begrijpen dan al die geleerden bij elkaar. Ze willen hun verlamde vriend bij Jezus brengen. En doen daarmee waar heel de Bijbel vol van is. Was het niet Jezus die sprak over het grote jaar van bevrijding?

Maar er is een filevorming ontstaan rondom Jezus. Al die mensen die Jezus willen inpassen in hun kaders staan hun eigen verlangen naar ‘resonantie’ in de weg. Er is geen plaats voor die verlamde die zij misschien allemaal ten diepste zelf wel zijn. Dan moet die verlamde maar door het dak, zo denken zijn vrienden. Dwars door de bestaande orde heen, de diepte in. Om daar nieuw leven te vinden.

De verlamde breekt dwars door onze façades heen. Om ons wakker te schudden en ons open te breken. ‘Sta op en wandel!’ is het verassende woord dat alles nieuw maakt. Om die resonantie te kunnen ervaren, hebben we deze rabbi nodig, zo blijkt.

Opdat we niet opgesloten raken in ons eigen hoofd…

Ad van Nieuwpoort
 

Betere weerstand

Afgelopen week hebben we met een zucht van opluchting afscheid genomen van een tweedrachtzaaier. Dat is een zegen maar schept tegelijk ook een geweldige verantwoordelijkheid. Want hoe voorkomen we dat we opnieuw ten prooi vallen aan tweedrachtzaaiers? En hoe zit het met de tweedrachtzaaier in onszelf? ‘Verbinden’ is een mooi en geliefd woord, maar hoe doe je dat als je alleen gelooft in jouw eigen gelijk?

Aanstaande zondag komen we in het verhaal van Lukas ook een tweedrachtzaaier tegen. Als de Messiasman veertig dagen niet gegeten heeft en in een diepe crisis verkeert, komt die ‘in- de-war-schopper’ tevoorschijn. Die tweedrachtzaaier is dol op een crisis. Daar smult hij van. Want dan kan hij namelijk geruisloos doen wat hij wil. Als niemand het meer weet, als elk ankerpunt is vergeten dan komt hij op de proppen om zijn vernietigende werk te doen. Op het moment dat je aan het eind van je Latijn bent, komt er zo’n stemmetje dat je naar beneden wil halen. Dat jou wil wegtrekken bij het ware leven.

Maar de Messiasman biedt weerstand. Hoewel hij op de bodem van de afgrond verkeert, weet hij de verwarder van zich af te slaan en overeind te blijven. Hoe komt hij aan die stevige weerstand? Het zijn de schriftwoorden van bevrijding die in hem hun werk doen. Maar het is ook die ene stem die hij hoorde toen hij kopje onderging in het verlieswater van de Jordaan. Een stem die zei: ‘Jij bent geliefd! Weet dat!’.

Hoe voorkomen we dat ook wij in de crisis waarin wij verkeren, zomaar ten prooi vallen aan de tweedracht in onszelf en om ons heen? Door terug te keren tot de liefde die ons het eerst heeft liefgehad, zo wil het verhaal. Als we ons daardoor laten leiden, houden we vaste koers in wankele tijden.

Aanstaande zondag lezen we het verhaal van de verzoeking in de woestijn. Toepasselijker kan haast niet. En twee cellisten troosten ons met Vivaldi en Saint-Saëns.

Voor een betere weerstand.
 

Ad van Nieuwpoort
 

‘Life changing experience’

Hoezeer kan je soms het gevoel hebben dat je eindeloos aan het zwoegen bent zonder enige zin en resultaat. Ook juist deze dagen nu de coronamoeheid alom toeslaat. Voortdurend bezig tal van ballen in de lucht te houden en niet toekomen aan waar je het voor doet. Vol vuur ergens energie in steken en als je achteromkijkt, geen enkel resultaat zien. Dat gevoel. Verlangen naar zin en verdieping en desondanks aan de oppervlakte blijven.

In het verhaal van aanstaande zondag gaat het daarover. Vissers hebben een hele nacht gezwoegd maar niets gevangen. Ze komen met lege netten thuis. Met lege handen. Maar dan is daar de Messiasman die in hun bootje gaat zitten. Heel vreemd. Ze hadden immers net hun vruchteloze nacht afgesloten om naar huis te gaan. Om te gaan slapen. Maar ineens zit daar die Rabbi in hun bootje om Tora-les te geven aan de mensen bij het meer. Hij doopt hun vruchteloze bootje om tot leerhuis en roept vervolgens die vissers op om de diepte op te zoeken.

Een volstrekt ontregelende roeping in het zwoegende leven van een paar vissers, is het. Ze moeten de diepte in, zoals Jona de diepte in moet. En zoals hij zelf kopje onder wilde in de Jordaan. Komend van de oppervlakkigheid zonder doel en zin ontdekken ze in de diepte het ware leven. Een ‘life-changing-experience’ noemen we dat tegenwoordig. Door iets te doen dat tegen alle logica en natuurwetten ingaat, ontdekken ze ineens waar het om zou kunnen gaan in het leven. En niet zomaar een beetje, maar voluit en royaal. Hun netten kunnen de vissen niet bevatten, zoveel.

Zwoegende vissers worden ineens tot leerlingen. Tot mensen die andere mensen bij hun vruchteloze bestaan wegroepen om hen op hun benen te zetten.

Zondag zit Jezus in ons coronabootje. Om ons weg te halen bij de vermoeiende oppervlakkigheid en ons nieuwe wegen te wijzen.  Ook Bach zal ons een handje helpen.

Voor wie zoekt naar wat verdieping.
 

Kom uit die boom!

Doen wij in ons leven waartoe wij geroepen zijn? Een steeds weer terugkomende vraag die opduikt als je bijbel probeert te lezen als een moreel appèl. Hoe vaak hebben we niet het idee dat we iets doen dat op grote afstand staat van wie wij zijn? Dat je iets doet omdat je denkt dat het moet. Of vooral om te kunnen voldoen aan wat anderen belangrijk vinden. In de gesprekken die ik deze week voer met jonge politici merk ik dat het begrip roeping weer nieuw leven krijgt. Goede banen, glansrijke carrières worden verlaten om een bijdrage te leveren aan onze samenleving. Heel hoopvol en inspirerend. Nooit gedacht dat gesprekken met politici mij zoveel hoop zouden geven.

In het verhaal van komende zondag gaat het over Zacheüs. Zijn naam betekent: reine, onschuldige. Hij is geroepen om een rechtvaardige te zijn, maar het is hem niet gelukt. In de verkeerde baan gerold. Heel succesvol. Bijzonder rijk geworden. Maar er ontbreekt iets. Iets wezenlijks. Maar hij weet niet goed wat. En daarom hoopt hij dat ene Jezus hem verder kan helpen. Een wilde vijgenboom doet wonderen. Hij kan zich blijven verbergen en heeft tegelijk mooi zicht. Vanuit die boom moet Jezus wel in beeld komen.

Zacheüs is vastgezet door de mensen in het beeld van vuile graaier. Niemand noemt hem meer bij zijn naam. Hij is een soort geworden waar je al je frustraties op kan botvieren. Iedereen doet er aan mee. Hij is gevangen in een oordeel. En daar is hij zo langzamerhand aan gaan wennen. Maar eenzaam is deze mens wel. Eenzaam in zijn scheefgegroeide leven. Totdat hij wordt aangesproken. Iemand zoekt hem op waar hij zit. Iemand noemt hem bij zijn naam. Niet om het te veroordelen, maar om hem te ontmoeten. In liefde. In ontferming.

En zo wordt die uitgekotste Zacheüs zomaar tot een medemens met een hart vol liefde. Omdat er iemand was die hem niet veroordeelde maar hem bij zijn naam noemde. Het is precies waar wij allemaal naar smachten.

Aanstaande zondag klimmen we met Zacheüs in de vijgenboom van de Duinzichtkerk. Op hoop van zegen.

Ad van Nieuwpoort

'...wat je de Vader ook vraagt in mijn Naam - Hij zal het je geven' (Joh. 16: 23b).

Als je aan mensen vraagt of ze wel eens bidden, dan krijg je vaak als antwoord: soms, als ik voor een moeilijke beslissing sta of op momenten dat ik het moeilijk heb. Dan doe ik een schietgebedje. Niet dat ik in God geloof of zo, maar toch. Je weet maar nooit waar het goed voor is.