Kijk en luister hier het gesprek terug

Duinzichtgesprek van Ad van Nieuwpoort met Esther van Fenema op 11 december 2023

   Esther is psychiater, schrijfster, en ook nog violiste (elke dag toonladders spelen geeft structuur en voorkomt verveling). Onlangs verscheen van haar hand Het verlaten individu, waarom voelen we ons zo leeg? Dit boek is het thema van het gesprek. Maar eerst vraagt Ad naar haar achtergronden.  Esther heeft een Joodse moeder - lijdende aan de druk van de herinneringen aan de Holocaust –, haar vader Christelijk. Haar ouders zochten een protestants huis dat ze nooit echt hebben gevonden. Ze heeft op die zoektocht vele kerken van binnen gezien. Maakte haar nieuwsgierig. Die ervaringen klinken ook door in Het verlaten individu, waarin menigmaal naar de Bijbel wordt verwezen. Ze moest presteren. Geneeskunde en conservatorium. Een bevlogen mens gezegend met talenten. Haar nieuwsgierigheid maakte haar psychiater, die immers zijn/haar patiënten steeds maar vraagt waarom, waarom. Zij werkt nu deels in de crisisopvang deels in een eigen praktijk voor high performers zoals musici;  aan het LUMC heeft zij een muziekpoli opgericht.
   Ad: waarom begin je het boek met Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten? Esther: omdat het gaat om verlatenheid, om leegte. God is een metafoor. Wij hebben God verlaten en wanen onszelf God. Het boek komt vooral voort uit de gesprekken in mijn spreekkamer. Wij lijden aan eenzaamheid, verwardheid, vertwijfeling. Esther benoemt deze leegte als achtste hoofdzonde. Omdat we eenzaam zijn, missen we de beschermende werking van de groep. Hoe stel je je daartegen te weer? Door verantwoordelijkheid te nemen, door zorgzaam leiderschap.
   Telkens met verwijzingen naar Bijbelverhalen behandelt het boek de zeven hoofdzonden en hoe die de mensheid tot verlaten individuen hebben gemaakt. We bepalen zelf wat goed en kwaad is, we ontberen een “handleiding” en beseffen niet genoeg dat we elkaar nodig hebben (“verbinding”, niet als de sleetse gemeenplaats van vandaag de dag maar als echte interactie tussen individu en de buitenwereld, het omgekeerde eigenlijk van optimale zelfverwezenlijking. Citaat uit het boek:” Leegte is de ultieme hoofdzonde van onze tijd omdat we de groep hebben losgelaten en onszelf als middelpunt van het universum zijn gaan zien”. Veel leegte ziet Esther in haar praktijk: “wat ik zie sluimert in de samenleving, zo zoverre is de psychiater de kanarie in de kolenmijn”.
   Is er geen enkel lichtpunt? Ja hoor, de mens vindt altijd weer zijn weg uit de ellende, dat zit nou eenmaal  zijn genen, citeert Esther de hersenonderzoeker Swaab.
Wat of wie inspireert je het meest, vraagt Ad. Ester: vooral gewone mensen.
Zij besluit het gesprek met lezing vanaf de kansel van 1 Kor. 13.

JS

Omdat deze samenvatting geen volledig recht kan doen aan het gesprek en a fortiori aan het boek, kunt u het boek het beste gewoon zelf lezen.