Kijk en luister hier het gesprek terug

Duinzichtgesprek van Ad van Nieuwpoort met Esther van Fenema op 11 december 2023

   Esther is psychiater, schrijfster, en ook nog violiste (elke dag toonladders spelen geeft structuur en voorkomt verveling). Onlangs verscheen van haar hand Het verlaten individu, waarom voelen we ons zo leeg? Dit boek is het thema van het gesprek. Maar eerst vraagt Ad naar haar achtergronden.  Esther heeft een Joodse moeder - lijdende aan de druk van de herinneringen aan de Holocaust –, haar vader Christelijk. Haar ouders zochten een protestants huis dat ze nooit echt hebben gevonden. Ze heeft op die zoektocht vele kerken van binnen gezien. Maakte haar nieuwsgierig. Die ervaringen klinken ook door in Het verlaten individu, waarin menigmaal naar de Bijbel wordt verwezen. Ze moest presteren. Geneeskunde en conservatorium. Een bevlogen mens gezegend met talenten. Haar nieuwsgierigheid maakte haar psychiater, die immers zijn/haar patiënten steeds maar vraagt waarom, waarom. Zij werkt nu deels in de crisisopvang deels in een eigen praktijk voor high performers zoals musici;  aan het LUMC heeft zij een muziekpoli opgericht.
   Ad: waarom begin je het boek met Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten? Esther: omdat het gaat om verlatenheid, om leegte. God is een metafoor. Wij hebben God verlaten en wanen onszelf God. Het boek komt vooral voort uit de gesprekken in mijn spreekkamer. Wij lijden aan eenzaamheid, verwardheid, vertwijfeling. Esther benoemt deze leegte als achtste hoofdzonde. Omdat we eenzaam zijn, missen we de beschermende werking van de groep. Hoe stel je je daartegen te weer? Door verantwoordelijkheid te nemen, door zorgzaam leiderschap.
   Telkens met verwijzingen naar Bijbelverhalen behandelt het boek de zeven hoofdzonden en hoe die de mensheid tot verlaten individuen hebben gemaakt. We bepalen zelf wat goed en kwaad is, we ontberen een “handleiding” en beseffen niet genoeg dat we elkaar nodig hebben (“verbinding”, niet als de sleetse gemeenplaats van vandaag de dag maar als echte interactie tussen individu en de buitenwereld, het omgekeerde eigenlijk van optimale zelfverwezenlijking. Citaat uit het boek:” Leegte is de ultieme hoofdzonde van onze tijd omdat we de groep hebben losgelaten en onszelf als middelpunt van het universum zijn gaan zien”. Veel leegte ziet Esther in haar praktijk: “wat ik zie sluimert in de samenleving, zo zoverre is de psychiater de kanarie in de kolenmijn”.
   Is er geen enkel lichtpunt? Ja hoor, de mens vindt altijd weer zijn weg uit de ellende, dat zit nou eenmaal  zijn genen, citeert Esther de hersenonderzoeker Swaab.
Wat of wie inspireert je het meest, vraagt Ad. Ester: vooral gewone mensen.
Zij besluit het gesprek met lezing vanaf de kansel van 1 Kor. 13.

JS

Omdat deze samenvatting geen volledig recht kan doen aan het gesprek en a fortiori aan het boek, kunt u het boek het beste gewoon zelf lezen.

Kijk hier het Duinzichtgesprek terug

Op zondag 20 november ging Ad van Nieuwpoort in gesprek met Rosanne Hertzberger in het kader van de Duinzichtgesprekken. Het hoofdthema van de middag was 

Geloof in de wetenschap

De regen die middag heeft een groot getal toehoorders niet weerhouden de Duinzichtkerk te vullen. Allen nieuwsgierig naar wat Rosanne Hertzberger, microbiologe, schrijfster en NRC-columniste, zou gaan zeggen. Haar columns zijn immers vaak dwars, kritisch en prikkelend. Ze kiest voor optimisme. Ze is Joods maar heeft ervoor gekozen antisemitische dreigingen niet te voelen. Ze vindt haar vak, microbiologie, fascinerend omdat het leven om chemie draait. Rosanne beoefent het vak één dag in de week; daarnaast schrijft ze en neemt ze deel aan maatschappelijke debatten waarbij de wetenschap betrokken is.

Ad vraagt: als we niet in de wetenschap geloven, wat dan wel? Rosanne meent dat je niet van een vertrouwenscrisis kan spreken. Zeker, er is veel desinformatie, maar de wetenschap wint ondanks alles. Natuurlijk moet je niet ongerechtvaardigd hoog vertrouwen in de wetenschap hebben (ze staaft dit met voorbeelden uit het Covid-beleid van de regering, haar vak als het gaat om virussen en besmetting). Ze is niet altijd even betrouwbaar. Je kan er je eigen gelijk mee bewijzen. Je kan er van alles mee beïnvloeden, zoals levensstijl en overheidsbeleid. We misbruiken soms de wetenschap (zoals in de stikstofdiscussie).

Daarom moeten we kritischer kijken. Wetenschap is toe aan vernieuwing. Meer zaken als peer review, elkaar checken, kennis delen, kritische zelfkennis, uit de tunnelvisie komen, andere wijsheid zoeken, zijn nodig. Naar aanleiding van de klimaatconferentie licht ze dit toe: ze mist de inbreng van de fossiele industrie in het publieke debat juist omdat naar haar mening fossiel de transitie te zeer vertraagt. Geluid en tegengeluid zijn essentieel.
 
Haar slotakkoord is dan ook: hoed je voor te veel specialisme in je lekkere bubbel, leve het generalisme. Wetenschap, kom uit je warme bad en zoek andere inzichten uit verschillende vakgebieden op. Zo kom je dichter bij wat waar is.
    
Meer info:www.duinzichtkerk.nlvoor vragen: 070 3245778

Kort verslag van het Duinzichtgesprek van Ad van Nieuwpoort met Jan Anthonie Bruijn, voorzitter van de Eerste Kamer, op zondag 16 oktober 2022 in de Duinzichtkerk.
Kijk- en luister hier het hele gesprek terug.

Met mooie pianomuziek gespeeld door Reinout Jongsma wordt het interview ingeleid. Het gesprek draait om de vraag: is ons land nog bestuurbaar? En dan die ruwe en onbetamelijke omgangsvormen, wat moeten we daarmee?  Vragen die bij vele, niet in de politiek ingevoerde gewone mensen leven en hen doen afkeren van de politiek.
Bruijn benadert deze vragen enerzijds vanuit zijn persoonlijke drijfveer in de parlementaire democratie voor de gehele samenleving werkzaam te zijn, en anderzijds vanuit de parlementaire historie. Versplintering in zo vele fracties, verhoging van de kiesdrempel, zelfs slechte omgangsvormen zijn in zekere zin van  alle tijden. Als voorzitter van een volksvertegenwoordigend orgaan moet je telkens op de punt van je stoel zitten om de grenzen van het betamelijke te bewaken. Natuurlijk is dat zorgelijk, maar het Reglement van Orde geeft de vergadervoorzitter voldoende houvast. Bruijn is niet voor limitering van het aantal fracties. Het wezen van de democratie is dat een ieder een politieke partij moet kunnen oprichten en bovendien: wat vandaag een splinter is kan morgen een grote fractie zijn en omgekeerd.
 
Wat vindt Bruijn van alle politieke schandalen, zoals de toeslagenaffaire, Groningen, stikstof, asielopvang enz? Heeft dat te maken met de onbestuurbaarheid van ons land? Bruijn betwist dat. De Eerste Kamer behandelt 300 wetsvoorstellen per jaar en kijkt terdege naar de uitvoerbaarheid, maar je moet naar zijn mening het aantal mislukkingen relativeren. Veel gaat wel goed. Wat niet wegneemt dat de politicus zich de mislukking  behoort aan te trekken en er lering uit moet trekken.
Dit gebeurt ook. Bruijn vindt daarom dat Nederland intensief en goed wordt bestuurd. Als er maar voldoende vertrouwen in de politiek bestaat dat crises worden overwonnen. Uiteindelijk bestaat dat vertrouwen.

Wat Bruijn wel kwetsbaar acht is dat de hele politiek zwaar rust op politieke partijen, waarvan de aanhang steeds zwakker wordt. Het is zaak de jongere garde op te roepen politiek actief te worden. Nadenken dus over hoe het in de toekomst moet. Meer politiek debat digitaliseren, het Huis van Thorbecke herinrichten nu Europa zo belangrijk geworden is? Actief zoeken naar nieuwe wegen om  mensen te interesseren in de politiek.

In het vragenrondje komt de vraag op: moet de Eerste Kamer niet prominenter in het nieuws zijn over haar hoofdtaak, nl de bewaking van de kwaliteit van wetgeving? Bruijn: ja, en ook om de levende democratie daadwerkelijk te tonen. Maar die kwaliteitstoets van de wetten blijft de hoofdtaak van de Eerste Kamer en er is zijns inziens eerder behoefte aan een Derde Kamer dan aan slechts één Kamer der Staten-Generaal.

Bruijn’s verhaal is er een van het positieve: niet alleen de mislukkingen zien of zorgen hebben (die er allemaal zijn en waaruit we moeten leren). Relativeren en kennis van de parlementaire geschiedenis veraangenamen het politieke en publieke debat.

Jan Suijver
 

Duinzichtgesprekken: Ad van Nieuwpoort in gesprek met Barbara Baarsma op zondag 18 september 2022.

Felle buien die zondagmiddag, maar toch een volle kerk die geinteresseerd is in Groene Groei, de titel van het boek van Barbara Baarsma. Het gesprek wordt prachtig ingeleid met pianomuziek van Martijn Pranger.

   Baarsma, als econome verbonden aan de Rabo-bank en hoogleraar toegepaste economie aan de UvA alsook veelgevraagde deelneemster aan het publieke debat, introduceert zichzelf door te zeggen dat zij geen politieke standpunten bepleit, maar met economische feiten een bijdrage wil leveren aan het debat over de maatschappelijke uitdagingen. Er is behoefte aan feiten en kennis, zodat men beter kan oordelen.

   Op de vraag van Ad hoe de politiek reageert op die waaier aan uitdagingen antwoordt Baarsma dat ze op zichzelf respect heeft voor de oplossingen (zoals de bestrijding van de armoede als gevolg van de energieprijzen, het integraal zorgakkoord), maar dat die te veel “pleisters plakken” zijn. Het grote verhaal ontbreekt. Dit komt enerzijds door het korte-termijn-denken van de overheid, zelden verder dan vier jaar, terwijl grote vraagstukken een lange-termijn-benadering vragen,  maar anderzijds en misschien wel vooral door de vertrouwenscrisis die de politiek op dit ogenblik kenmerkt.

   Hoe keer je die, vraagt Ad. Lange adem. Hiervoor zijn leiderschap en moed nodig. Moeilijke boodschappen aan het electoraat overbrengen (inleveren, minderen, andere levensstijl) en niet gefocust zijn op politiek gewin bij de volgende verkiezingen. Politieke idealen op de langere termijn. Nog niet eens zoveel langer. Hoe betalen we onze welvaart in 2040 als tegenover twee AOWérs één werkende staat? Baarsma keert zich overigens tegen te veel pessimisme en doemdenken. Anders dan de sociale media doen geloven is er een grote zwijgende meerderheid die constructief nadenkt en werkt aan oplossingen voor de toekomst.

   In haar boek Groene Groei betoogt Baarsma dat groei nodig is om onze publieke voorzieningen op peil te houden. Dus ook groei in de belastingopbrengsten. Groene groei met duurzame investeringen en een bedrijfsleven dat zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid kent. Op een vraag of haar eigen bank dat voldoende doet – die zou immers teveel niet-groene investeringen in de agrarische sector zouhebben gestimuleerd – merkt Baarsma op dat de Rabo “net de samenleving” is, 40000 medewerkers met verschillende opvattingen. Toch is de bank wel degelijk op de goede weg; alleen vindt zij  dat het sneller zou moeten.

  Heel veel vragen. Twee die u het meest interesseren. Als Baarsma minister van financien zou zijn, zou ze als eerste het belastingstelsel aanpakken: arbeid minder, rendement uit vermogen meer belasten, minder ingewikkeld en meer stimulansen die het bedrijfsleven sterker de groene kant op sturen. Over al dan niet doorgeschoten marktwerking (bij de zorg) vindt zij dat je niet moet generaliseren. Hangt erg af van de desbetreffende markt. Een goede mix tussen een sterke overheid en een sterke overheid, daar komt het op aan.

   Zij besluit met een citaat uit een toespraak van Roosevelt die een samenvatting van deze samenvatting is: veel critici staan wel te brullen langs de lijn, maar de goede politici doen hun best, tonen moed en kijken verder dan hun electorale neus lang is.

Jan Suijver